W polskim prawie istnieje możliwość cofnięcia darowizny po kilku latach, jeśli obdarowany dopuścił się tzw. rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy. Sam upływ lat od przekazania darowizny nie wyklucza jej odwołania, jednak kluczowe znaczenie ma dochowanie rocznego terminu od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o nagannym zachowaniu obdarowanego. W praktyce oznacza to, że nawet po 10 latach można żądać zwrotu darowizny, o ile zostaną spełnione ustawowe przesłanki z art. 898 i 899 Kodeksu cywilnego.
Cofnięcie darowizny po latach – podstawa prawna
Instytucja odwołania darowizny została uregulowana w art. 896–902 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 899 § 3 KC, darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Oznacza to, że sam czas, jaki minął od przekazania darowizny, nie jest przeszkodą w jej cofnięciu. Liczy się wyłącznie moment uzyskania informacji o zachowaniu uzasadniającym odwołanie darowizny.
Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności
Najczęstszą przyczyną odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego. Obejmuje ona takie zachowania, które w sposób istotny naruszają zasady współżycia społecznego i więzi łączące strony. Przykładami mogą być: popełnienie przestępstwa wobec darczyńcy, znieważanie, odmowa pomocy w chorobie, czy porzucenie schorowanego rodzica. Nie każda kłótnia lub nieporozumienie będzie uzasadniać odwołanie darowizny – musi dojść do działania nacechowanego złą wolą i brakiem elementarnego szacunku wobec darczyńcy.
Odwołanie darowizny niewykonanej
Darowiznę można również cofnąć, jeśli nie została jeszcze wykonana. Zgodnie z art. 896 KC, darczyńca ma prawo odwołać darowiznę, gdy po zawarciu umowy jego sytuacja majątkowa uległa znacznemu pogorszeniu i wykonanie darowizny mogłoby zagrozić jego utrzymaniu lub wypełnianiu obowiązków alimentacyjnych. Takie odwołanie darowizny niewykonanej wymaga złożenia oświadczenia drugiej stronie przed przeniesieniem własności lub wydaniem przedmiotu darowizny.
Rok na odwołanie darowizny
Prawo przewiduje, że darczyńca ma rok na odwołanie darowizny od dnia, w którym dowiedział się o okolicznościach uzasadniających cofnięcie. Termin ten nie może być przywrócony ani przedłużony. W przypadku przebaczenia obdarowanemu darczyńca traci możliwość ponownego odwołania darowizny z tych samych przyczyn. Warto więc, aby darczyńca podjął działania niezwłocznie po ujawnieniu rażącej niewdzięczności.
Procedura zwrotu darowizny po kilku latach
Odwołanie darowizny powinno mieć formę pisemną. Procedura zwrotu darowizny obejmuje kilka etapów:
- sporządzenie oświadczenia o odwołaniu darowizny z podaniem przyczyn (np. rażącej niewdzięczności),
- wezwanie obdarowanego do zwrotu przedmiotu darowizny,
- w przypadku odmowy – wniesienie pozwu o zwrot darowizny do sądu,
- w razie korzystnego wyroku – egzekucję komorniczą zwrotu majątku.
Jeśli przedmiotem darowizny była nieruchomość, cofnięcie wymaga zachowania formy aktu notarialnego. W praktyce sądy analizują m.in. relacje rodzinne, zeznania świadków i charakter zachowań obdarowanego.
Czy darowiznę nieruchomości można cofnąć?
Cofnięcie darowizny nieruchomości jest możliwe na takich samych zasadach jak w przypadku darowizn ruchomych. Wymaga to jednak dochowania formy notarialnej przy składaniu oświadczenia o odwołaniu darowizny oraz przy przeniesieniu własności z powrotem na darczyńcę. W praktyce oznacza to konieczność zawarcia nowego aktu notarialnego lub uzyskania wyroku sądu stanowiącego podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej.
Konsekwencje odwołania darowizny
Odwołanie darowizny wywołuje skutki prawne z chwilą, gdy oświadczenie darczyńcy dotrze do obdarowanego. Obdarowany jest wówczas zobowiązany do zwrotu przedmiotu darowizny w naturze lub, jeśli to niemożliwe, do zwrotu jego wartości pieniężnej. W przypadku nieruchomości konieczne może być ponowne ujawnienie zmian w księdze wieczystej. Z kolei w relacjach rodzinnych odwołanie darowizny często skutkuje także pogorszeniem stosunków między stronami, co warto rozważyć przed podjęciem decyzji o wystąpieniu na drogę sądową.
Podsumowanie – cofnięcie darowizny po kilku latach
Polskie prawo przewiduje możliwość cofnięcia darowizny nawet po wielu latach od jej dokonania, o ile spełnione są przesłanki określone w przepisach Kodeksu cywilnego. Cofnięcie darowizny po kilku latach jest dopuszczalne, jeśli obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności, a darczyńca dochowa rocznego terminu od chwili uzyskania wiedzy o takim zachowaniu. Odwołanie darowizny wymaga zachowania formy pisemnej, a w przypadku nieruchomości – aktu notarialnego. W sytuacjach spornych niezbędne jest skierowanie sprawy do sądu, który oceni, czy przesłanki odwołania zostały spełnione.